Di tích tọa lạc tại phường Thường Thạnh, quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ.

Đầu năm 1964, khi Chiến tranh đặc biệt của đế quốc Mỹ bước vào giai đoạn cuối, do yêu cầu và quy mô tác chiến rất cao, tỉnh Cần Thơ cần phải có đơn vị tập trung cấp tiểu đoàn để tiêu diệt, tiêu hao sinh lực địch, làm nòng cốt cho toàn dân đánh giặc. Theo chủ trương của cấp trên, Tỉnh ủy Cần Thơ và Ban quân sự tỉnh sắp xếp các đại đội bộ binh, phát triển thành tiểu đoàn bộ binh lấy tên là Tiểu đoàn Tây Đô. Ngày 24 tháng 6 năm 1964, Tiểu đoàn Tây Đô được thành lập tại xã Phương Bình, huyện Phụng Hiệp, do đồng chí Bùi Quang Đơ làm Tiểu đoàn trưởng. Trong buổi lễ thành lập, đồng chí Bùi Quang Đơ thay mặt cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn tuyên thệ lời thề sắt đá: “Ra đi là chiến thắng, đánh là tiêu diệt”.

Sau khi được thành lập, Tiểu đoàn Tây Đô đã liên tiếp tổ chức nhiều trận đánh địch lớn, nhỏ trên khắp các địa bàn tỉnh Cần Thơ, tiêu diệt nhiều sinh lực địch. Tiêu biểu, phải kể đến trận đánh diễn ra vào ngày 10 tháng 6 năm 1968 tại rạch Ông Cửu năm 1968, xã Thường Thạnh, huyện Châu Thành B, Tiểu đoàn Tây Đô và lực lượng vũ trang địa phương đã đánh bại cuộc hành quân “Tìm diệt” của Sư đoàn 21 thuộc vùng IV chiến thuật của chính quyền Sài Gòn.

Trận chiến đấu diễn ra phức tạp, kéo dài từ 9 giờ đến 14 giờ, ta và địch tranh chấp quyết liệt, giành giật từng công sự, bờ mương… Mặc dù địch chiếm ưu thế về số lượng và rất mạnh về hỏa lực, được trang bị vũ khí hiện đại: pháo binh mặt đất, xe M113, các loại máy bay ném bom, chất độc hóa học… với số lượng lớn, mật độ cao nhằm tiêu diệt quân ta; nhưng với tinh thần chiến đấu kiên cường ta đã tiêu diệt hơn 400 tên địch thuộc Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 33, thu 22 súng M16, đại liên M60, súng M79, hàng trăm mũ phòng hóa học, 2 máy PRC25, nhiều quân trang quân dụng. Về phía ta, 07 cán bộ và chiến sĩ hy sinh, 20 đồng chí bị thương.

Chiến thắng của Tiểu đoàn Tây Đô tại rạch Ông Cửu năm 1968 là kết tinh sức mạnh đoàn kết, trí tuệ, mưu lược của quân dân ta, với tinh thần quyết chiến, quyết thắng đã đánh bại cuộc hành quân càn quét của Sư đoàn 21 ngụy tại vùng IV chiến thuật.

Với ý nghĩa lịch sử trên, ngày 02/12/2013 UBND thành phố Cần Thơ ban hành Quyết định số 3824/QĐ-UBND xếp hạng Địa điểm chiến thắng của Tiểu đoàn Tây Đô tại rạch Ông Cửu năm 1968 là Di tích lịch sử - văn hóa.

Năm 2016, thành phố Cần Thơ đã đầu tư xây dựng Khu Di tích Chiến thắng Ông Cửu trên diện tích 6.300 m2, với tổng kinh phí hơn 18 tỷ đồng, bao gồm các hạng mục: tượng đài, phù điêu, nhà truyền thống, công viên cây xanh… dự kiến công trình sẽ được khánh thành vào cuối năm 2017. Khu Di tích Địa điểm chiến thắng của Tiểu đoàn Tây Đô tại rạch Ông Cửu năm 1968 không chỉ là nơi ghi dấu chiến công oai hùng của quân và dân ta Cần Thơ trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược mà còn là nơi sinh hoạt văn hóa tinh thần, là địa điểm tham quan, về nguồn thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân và du khách gần xa.

Lê Thị Kim Thúy